Mobbing rówieśniczy w szkole

Czym jest mobbing rówieśniczy?
Faktem jest to, iż zjawisko mobbingu występuje nie tylko w życiu dorosłych ale i w życiu naszych dzieci. Mówimy w tej sytuacji o mobbingu rówieśniczym lub szkolnym. Wiąże się to z prześladowaniem dziecka przez inne dziecko (dzieci). To forma przemocy psychicznej, która czasami wiąże się z przemocą fizyczną. Przez dłuższy czas nękacz-mobber sam lub wraz z grupą może na przykład nadawać mu obraźliwe przezwiska, szydzić z niego i zachęcając do tego samego innych, poniżać obelgami, złośliwościami, groźbami a nawet szarpać, opluwać, kopać, przewracać, bić ręką. Inną formą mobbingu rówieśniczego jest hejtowanie, czyli stosowanie mobbingu elektronicznego na portalach społecznościowych.

Czy to częste zjawisko w szkole?
Prawdopodobnie każdy z nas pamięta podobne sytuacje z własnego życia szkolnego. Z najnowszych badań ewaluacyjnych programu profilaktycznego „Ściąga do gry słownej nękanie” (VI.2018) wynika, że aż 26% badanych uczniów przyznało się, że jest nękanym w szkole. Istnienie zjawiska mobbingu rówieśniczego jest z pewnością faktem. Warto byłoby te dane jeszcze potwierdzić prowadząc dalsze na szerszą skalę badania.

Jak zatem dochodzi do nękania?
Aby móc nazwać sytuację mobbingiem rówieśniczym muszą być spełnione dwa warunki:
1. Zachwianie równowagi sił pomiędzy uczniami, w wyniku którego słabsze dziecko ulega agresji nękacza;
2. Sytuacja ta musi utrzymywać się dość długo charakteryzując się systematycznością a działania mobbera są ukierunkowane na tę samą osobę.

Mobbing szkolny wywołać może konflikt rówieśniczy, który nie jest rozwiązany przez same dzieci czy też przy pomocy dorosłych. Kolejną przyczyną może być tak zwana inicjacja do grupy („kocenie”) tych uczniów, którzy wchodzą jako nowi do klasy/grupy. Często uczniowie wprost wskazują na inny powód nękania słabszych dzieci, a mianowicie nuda i monotonia w szkole oraz walka o pozycję lidera w klasie.

Leymann Heinz (1984) wskazuje na przyczyny mobbingu, które są wywołane wewnętrznymi czynnikami nękacza-sprawcy. Jak sugeruje, nękacz nęka, ponieważ:
– chce zniwelować swoje wewnętrzne braki;
– posiada niezaspokojone potrzeby;
– odczuwa lęk, brak poczucia bezpieczeństwa i niepewność o własną pozycję w klasie/grupie;
– przeżywa porażkę, która go frustruje i wzmaga uczucie lęku oraz gniewu;
– po prostu nudzi się i chce „dobrej zabawy” aby urozmaicić sobie czas.

Można dodać jeszcze brak umiejętności radzenia sobie z emocjami oraz brak pozytywnych wzorców w rozwiązywaniu różnych trudności (w relacjach z innymi i z własnymi ograniczeniami).

A na czym polega zachwianie równowagi sił pomiędzy uczniami?
W każdym konflikcie istnieje równowaga sił, gdzie każda ze stron walczy o swoje potrzeby. Jednak po jakimś czasie, gdy konflikt nie jest rozwiązany konstruktywnie, może dochodzić do utraty tej ważnej równowagi sił pomiędzy oponentami. Wtedy pojawia się zalążek mobbingu.
Osoby, które nie posiadają dostatecznie rozwiniętych umiejętności społecznych i nie radzą sobie z emocjami są bardziej skłonne do bycia w roli ofiary.

Jak zatem reagować na mobbing rówieśniczy jako rodzic czy pedagog?
Najważniejsza zasada to być czujnym i zawsze reagować. Jednym z najbardziej skutecznym i uniwersalnym środkiem zaradczo-interwencyjnym jest szczera i konstruktywna rozmowa oraz obserwacja zachowań młodych ludzi.

Rodzice mogą skorzystać z opracowanego krótkiego Poradnika opisującego krok po kroku co zrobić w sytuacji mobbingu rówieśniczego.

Pedagodzy, wychowawcy mogą skorzystać z kilku opcji, oprócz tzw. czujności pedagogicznej z takich elementów jak:
– stałe, systematyczne rozmowy z klasą/grupą np. w formie godzin szczerości, co wspiera stałą diagnozę społeczną
– obserwacji zachowań uczniów na przerwach i wywiady z innymi nauczycielami
– stałym kontakcie z rodzicami czy opiekunami
– warsztaty z antymobbingowej profilaktyki np. „Ściąga do gry słownej nękanie”
– cykliczne warsztaty integracyjne dla zespołu klasowego np. „Gosiek zestrojenie”.

————————————————————————————————————————–

Bibliografia:
1, Guerin S., Hennessy E., Przemoc i prześladowanie w szkole. Przeł. J. Rybski, Gdańsk 2004.
2. Dombach K. E., Mobbing w szkole. Jak zapobiegać przemocy grupowej. Gdańsk 2003
3. Olweus. D., Mobbing, fala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać? Wyd. Jacek Santorski & CO.1998
4.Orłowski S., Mobbing i bullying w szkole: charakterystyka zjawiska i program zapobiegania, Ośrodek Rozwoju Edukacji
5. Mobber karmi się lękiem, Beata Kasztelaniec, Charaktery -magazyn psychologiczny nr 1 (192) styczeń 2013
6. Źródło własne, badanie ewaluacyjne programu profilaktycznego „Ściąga do gry słownej nękanie” objęło 186 uczniów z klas IV – VI z dwóch szkół publicznych w czerwcu 2018.